Ciasto kruche to doskonała podstawa ciast owocowych, serników, mazurków, tart i ciasteczek. Jest sporządzane bez dodatków środków spulchniających. Jego cechą charakterystyczną jest kruchość, uzyskana dzięki dużej ilości tłuszczu. Podstawowymi składnikami ciasta kruchego są: maka, tłuszcz, cukier, żółtka i czasami śmietana. Przygotowując kruche ciasto, powinno się zachować następujące proporcje wagowe: jedna część cukru, dwie części tłuszczu i trzy części mąki.
Najlepszym tłuszczem do sporządzania ciasta kruchego jest masło. Można używać 1/2 masła i 1/2 mlecznej margaryny, albo 52/3 masła i 1/2 smalcu lub samą margarynę.
Żółtka dodaje się surowe lub ugotowane. Te ostatnie zwiększają kruchość ciasta.
Ilość cukru w dużej mierze zależy od upodobań kulinarnych. Przyjęło się jednak, że nie powinno być go więcej niż 3/4 lub 1 szklanka na 2 szklanki mąki. W przeciwnym razie ciasto będzie za twarde i trudno będzie je wyjąć z formy. Cukier jest dodawany najczęściej w postaci cukru pudru. Przy wyrobie ciast słonych zamiast cukru dodaje się sól w ilości 2 dag na 1 kg mąki.
Do kruchego ciasta zazwyczaj używamy mąki pszennej., niemniej jednak ciasta takie jak tarty owocowe, szarlotki lub mazurki będą smaczniejsze jeśli przyrządzi się je z mąki krupczatki.
Jako dodatki podnoszące smak i aromat wypieku wzbogaci dodanie cukru waniliowego, soku z cytryny lub z pomarańczy, a także esencji waniliowej, rumowej lub arakowej. Dodać można także drobno posiekane lub z mielone orzechy, migdały, łyżeczkę cynamonu, czy szczyptę imbiru. Również można dodać tartą skórkę z cytryny lub pomarańczy lub utłuczoną wanilię.
Ciasto kruche sporządza się w następujący sposób.
Podstawową zasadą sporządzania ciasta kruchego to jak najkrótszy czas zagniatania. Do przesianej mąki dodaje się schłodzony tłuszcz, który sieka się drobno szerokim nożem, przysypując mąką. Następnie dodaje się pozostałe składniki, miesza nożem i kilkoma ruchami ręki zagniata ciasto. Na koniec ciasto zawijamy w folię spożywczą i wkładamy na minimum pół godziny do lodówki. po schłodzeniu ciasto rozwałkowujemy na posypanej mąką stolnicy równomiernie od środka we wszystkich kierunkach. Grubość ciasta na placki wynosi ok. 1/2 cm na drobne ciastka ok 3 mm. Ciasto na placki wałkuje się w prostokąty wielkości blachy i przenosi się na wałku na blachę. Ciastka drobne można przed wykrawaniem przewałkować wałkiem rowkowym. Drobne ciastka wykrawa się foremkami, kieliszkiem lub szklanką. Można też formować ciastka przez maszynkę do mięsa, używając specjalnego sitka. Wykrojone ciastka przenosi się łopatką lub szerokim nożem na blachy wyłożone papierem do pieczenia mające trzy brzegi, aby po upieczeniu łatwo można było ciastka zsunąć. Na blaszce ciastka drobne można układać rzędami w odległości 1,5 cm od siebie, ponieważ w czasie pieczenia objętość ciastek zwiększa się nieznacznie. Blachy do wypieków ciasta kruchego nie smaruje się tłuszczem, ani nie posypuje mąką.
Do pieczenia ciasta kruchego stosujemy dwie zasady tj. nakłuwanie i podpiekanie. Nakłuwanie ciasta kruchego ma zapobiec wybrzuszenia ciasta podczas pieczenia. jeśli pieczemy placki będące spodem do sernika, szarlotki podpiekamy je przed nałożeniem masy do pieczenia około 10 minut, a następnie przestudzamy lub schładzamy całkowicie. w ten sposób ciasto nie namoknie od później nałożonej masy, unikniemy zakalca, a ciasto zachowa swą kruchość i smak. Natomiast jeśli pieczemy tarty, tarteletki i babeczki, czyli spody z podniesionymi brzegami - stosujemy metodę pieczenia tzw. na ślepo. Schłodzone i rozwałkowane ciasto wkładamy do delikatnie natłuszczonej foremki i dociskamy do brzegów. Na ciasto wkładamy papier do pieczenia i dociskamy dokładnie do całej powierzchni ciasta. Wsypujemy specjalne kulki ceramiczne lub groch lub ryż i wykładamy do piekarnika/ Takie pieczenie zapobiega spływaniu boków ciasta. Pieczemy około 10 - 15 minut, następnie zdejmujemy papier i jeszcze chwilę dopiekamy do uzyskania złocistego koloru. Jeśli jest to tarta do zapiekania należy wystudzić przed nałożeniem nadzienia.
Ciasto kruche piecze się w dobrze nagrzanym piekarniku. Czas pieczenia dużych placów wynosi około 30 minut, a drobnych ciasteczek ok. 10 - 15 minut. Jeśli ciasto po upieczeniu ma być poddane powtórnej obróbce cieplnej to czas pieczenia nie powinien przekraczać 10 minut w temperaturze 220 - 240 stopni C. Przy ponownym wstawieniu ciasta do piekarnika należy temperaturę obniżyć do 180 - 200 stopni C i piec około 20 minut.
Wypieków z kruchego ciasta nie należy zdejmować z blach i form od razu po upieczeniu. Muszą one nieco przestygnąć i stężeć. jedynie duże placki kraja się na kawałki zanim ostygną, w celu uniknięcia pokruszenia się wypieku. Drobne ciasta należy zdejmować z blachy i układać bardzo ostrożnie, aby nie pokruszyły się. babeczki należy najpierw ustawić na stolnicy w foremkach dnem do góry, aby trochę przestygły, a później trzonkiem noża lekko uderzać o dno foremki i wyjmować babeczki.
Ciekawostki:
- proszek do pieczenia spulchnia ciasto i sprawia, że jest bardziej kruche. Trzeba jednak zachować umiar w stosowaniu. Zbyt duża ilość może spowodować, że ciasto będzie mało niemiły piekący smak.
Sposoby jak uratować ciasto kruche:
- jeśli zostały połączone wszystkie składniki, a mimo to w przygotowanym cieście są wyczuwalne grudki, wystarczy wlać do ciasta kilka kropli oleju. Dzięki temu grudni rozpuszczą się, a ciasto stanie się gładkie;
- podczas zbyt długiego zagniatania za bardzo rozgrzane ciasto zaczyna przylepiać się do rąk. Nie należy dodawać więcej mąki, ponieważ zrobi się za twarde. Pomóc może wstawienie ciasta na kilka minut do lodówki;
- gdy użyto do ciasta zbyt dużo tłuszczu, podczas zagniatania może się ono kruszyć. Uratuje się ciasto dodając do niego 1 - 2 łyżek lodowatej wody lub bardzo zimnego białka;
- jeżeli ciasto nie jest jeszcze gotowe (w środku jest niedopieczone, a wierzch zaczyna się mocno przyrumieniać), należy szybko przykryć je kawałkiem folii aluminiowej;
- zdarza się czasami, że kruchy placek z owocami mocno przywiera do formy (oznacza to, że użyto za dużo cukru lub owoce puściły sok) i nie można go wyjąć. Jest na to rada wystarczy postawić formę na wilgotną ściereczkę i odczekać kilka minut;
- czasami zdarza się, że wszystko zrobiło się zgodnie z przepisem, a po upieczeniu ciasto jest zbyt suche. Jest na to rada wystarczy posmarować wierzch ciasta odrobiną mleka i wstawić jeszcze na 3 minuty do piekarnika.
Przechowywanie ciasta kruchego:
Ciasto kruche nienadziewane można przechowywać do 2 tygodni w zamkniętym pudełku, w chłodnym miejscu. Dzięki temu kruche ciasteczka warto mieć zawsze w domu na wypadek np. niespodziewanych gości. Przed podaniem można je przełożyć masami.
Przykładowe ciasta z wykorzystaniem ciasta kruchego:
3 - kolorowe ciasteczka
Bajaderka
Ciasteczka lawendowe
Kruche ciasteczka z czekoladą
Markizy kokosowe
Krakersy z sezamem
